Srebrna wstęga na niebie

Ten cel wymaga wyjazdu na wieś, z dala od łun świateł naszych miast. Tam widok Drogi Mlecznej jest wspaniałym doświadczeniem.

Jeden z największych cudów naszego nocnego nieba widoczny jest już gołym okiem: Droga Mleczna. W czystą i bezksiężycową letnią noc z dala od rozświetlonych miast, jej srebrzysta wstęga rozciąga się na cały firmament. W miesiącach letnich, w naszych szerokościach geograficznych ciągnie się ona od gwiazdozbioru Perseusza nad północnym horyzontem do Strzelca na południu.

Przy bliższych obserwacjach Droga Mleczna pokazuje swoją strukturę: jasne obłoczkowate zagęszczenia występują naprzemiennie z obszarami ciemnymi. Już same obserwacje gołym okiem zapewniają wiele godzin wspaniałych wrażeń.

Kosmiczna ojczyzna

Z perspektywy Kosmosu, Droga Mleczna jest naszą galaktyką macierzystą. Jest to skupisko kilkuset miliardów gwiazd, które wspólnie krążą wokół centrum. Jedną z tych gwiazd jest również nasze Słońce. Cztero- lub pięcioramienna spirala w kształcie dysku ma średnicę 100000 lat świetlnych i grubość 3000 lat świetlnych. Centrum jest wybrzuszone i osiąga gruość 16000 lat świetlnych. Nasz Układ Słoneczny leży w jednym z ramion spiralnych w odległości około 26000 lat świetlnych od centrum i jedynie około 45 lat świetlnych nad płaszczyzną dysku galaktyki. Wiek Drogi Mlecznej szacuje się na około 13 miliardów lat.

Z tych wielu miliardów gwiazd my widzimy jednak jedynie niewielką część. W zależności od mocy promieniowania gwiazdy, ich światło dociera do nas z odległości od kilku do kilku tysięcy lat świetlnych. Z Ziemi możemy ogólnie dostrzec na ciemnym, bezksiężycowym nocnym niebie około 6000 gwiazd. Z konkretnego miejsca na Ziemi już tylko jedynie około 2500. Pozostałe gwiazdy są zbyt słabe, by można je było dostrzec gołym okiem. Jeśli patrzysz w kierunku płaszczyzny dysku naszej Galaktyki, gwiazdy upakowane są tam bardzo blisko siebie, a ich wspólne światło tworzy wstęgę Drogi Mlecznej.

Niemal dokładnie nad głową obserwatora wisi latem gwiazdozbiór Łabędzia. Przechodzi tamtędy szczególnie wyrazista część letniej Drogi Mlecznej: tak zwany "Wielki Obłok Łabędzia". Wstęga Drogi Mlecznej rozwidla się przy Denebie. Pasmo zachodnie kończy się w Wężowniku, a wschodnie sięga aż do Strzelca. To rozwidlenie nazywane jest również "Wielką Szczeliną" (ang. "Great Rift"). Ciemne obszary to rozległe obłoki gazu i pyłu, które tłumią światło leżących za nimi gwiazd. Na ciemnym niebie "Wielka Szczelina" stanowi imponujący widok, a naprzemienność jasnych i ciemnych obszarów jest niezwykle efektowna.

Podążając Drogą Mleczną w kierunku południowym, widać, że jej pasmo w gwiazdozbiorach Tarczy i Strzelca staje się coraz szersze i bogatsze strukturalnie. Teraz widok dominują jasne obłoki gwiezdne. Jest to centrum Galaktyki o największym zagęszczeniu gwiazd. Najjaśniejszy obszar w gwiazdozbiorze Tarczy nazwano Obłokiem Tarczy, a ten w gwiazdozbiorze Strzelca Obłokiem Strzelca. Ponieważ na tych jasnych obszarach jest mniej ciemnych obłoków, obserwator może przez nie patrzeć jak przez tunel na bardziej odległe regiony centrum Drogi Mlecznej. Nasz widok z wnętrza Drogi Mlecznej przypomina obraz galaktyki widocznej z bliska z zewnątrz, dokładnie od strony krawędzi.

Latem, nad północnym horyzontem Droga Mleczna zanika w gwiazdozbiorze Perseusza. Patrzymy tam bardziej w kierunku zewnętrznej kawędzi galaktycznego dysku. Gęstość gwiazd jest tam zatem wyraźnie mniejsza niż w kierunku centrum. Na tym odcinku Droga Mleczna wydaje się znacznie bledsza i węższa.

Na wieś!

Dziś, aby podziwiać ten naturalny spektakl z Drogą Mleczną w pełnej krasie, trzeba uciekać od świateł miast. W pobliżu miast Droga Mleczna jest po prostu przyćmiona jasnym blaskiem świateł latarni ulicznych, oświetlenia domów i neonów reklamowych. Warto zrobić sobie co najmniej pólgodzinną wycieczkę samochodem na wieś, do miejsca z otwartym widokiem na południowy horyzont.

Autor: Lambert Spix / Licencja: Oculum-Verlag GmbH