Czysto?

Bezchmurne niebo? Wygląda dobrze. Dlaczego przejrzystość ma znaczenie i o co chodzi z tym "seeingiem".

Dla miłośnika astronomii nie ma nic lepszego niż dobra pogoda. Przede wszystkim oznacza to bezchmurne niebo. Ale co właściwie oznacza "dobra" – i czy są inne czynniki, które wpływają na jakość nieba?

Warunkiem koniecznym do obserwacji gwiazd jest oczywiście bezchmurne niebo. Ale niewidoczny pył i wilgoć w powietrzu rozpraszają światło i sprawiają, że niebo wydaje się zamglone i mętne, a tło jest jaśniejsze. Nie zawsze jest więc naprawdę "czysto". Ta jakość nieba nazywana jest przejrzystością, która jest korzystna jedynie w określonych warunkach pogodowych.

Dobra przejrzystość

Czyste niebo to z reguły następstwo przejścia frontu deszczowego. Wiatr, deszcz i bardziej suche powietrze za zimnym frontem zwykle usuwają z atmosfery pył, zamglenie i wilgoć. To korzystny czas na obserwacje słabych obiektów, takich jak mgławice czy galaktyki, które przy dobrej przejrzystości są lepiej skontrastowane i nie "toną" w rozjaśnionym tle nieba. W okresie dobrej pogody latem pierwsze noce są zwykle jeszcze bardzo czyste. Jednak często, z dnia na dzień w suchej atmosferze gromadzi się coraz więcej pyłu.

• niebo w ciągu dnia jest niebieskie aż po horyzont i nie jest białawo rozjaśnione,

• zachód Słońca nie rzuca się w oczy nadmierną kolorystyką, a barwa Słońca jest żółtobiała,

• smugi kondensacyjne samolotów rozpraszają się w ciągu kilku minut.

Innym ważnym czynnikiem wpływającym na jakość nocy obserwacyjnej to turbulencje atmosferyczne. Pojęcie seeingu opisuje stopień rozmycia obrazu spowodowanego zakłóceniami atmosferycznymi podczas obserwacji obiektów na niebie. Odpowiadają za to wielkoskalowe warstwy powietrza, ale także małoskalowe bańki powietrzne o różnej temperaturze, które prowadzą do różnego załamywania promieni światła docierających do nas z Kosmosu. W przypadku bardzo turbulentnego powietrza, obrazy gwiazd i planet w teleskopie falują i są nieostre.

Podobnie jak w przypadku przejrzystości, na seeing mogą wpływać zjawiska pogodowe. Szczególnie na tyłach frontu po przejściu obszaru deszczowego powietrze jest często bardzo turbulentne. Silny wiatr z reguły również wpływa na pogorszenie seeingu. Na niebie odzwierciedla się to silnym migotaniem gwiazd. Te tak zwane scyntylacje mogą być oznaką dużych turbulencji powietrza. Jesli migoczą również gwiazdy położone na niebie na wysokości ponad 45°, należy spodziewać się bardzo złego seeingu. Ogólnie rzecz biorąc, w pobliżu horyzontu seeing jest gorszy niż w zenicie. Natomiast w przypadku lekkiego zamglenia lub przy wysokiej mgle można spodziewać się dobrego seeingu, ponieważ stratyfikacja powietrza jest wtedy często bardzo stabilna. Taka noc jest dobra na obserwacje Księżyca i planet w wysokich powiększeniach.

• lekki wiatr lub bezwietrznie,

• brak scyntylacji gwiazd na większej wysokości nad horyzontem,

• stabilne warunki pogodowe z wysokim ciśnieniem w okresie letnim i zimowym, zwłaszcza w nieco mgliste noce.

Autor: Lambert Spix / Licencja: Oculum-Verlag GmbH