Pegaz

Efektowny "Jesienny Kwadrat" oferuje gromadę kulistą widoczną nawet z miasta, oraz wspaniały kwintet galaktyk dostępny pod ciemnym niebem.

Po Sześciokącie Zimowym, Trójkącie Wiosennym i Trójkącie Letnim, poznamy ich jesienny odpowiednik. Ponieważ gwiazdozbiór Pegaza składa się w dużej części z kwadratowej figury z czterech jasnych gwiazd, często nazywany jest również Kwadratem Jesiennym, lub Kwadratem Pegaza. Stanowi on przednią część słynnego skrzydlatego konia, a rząd gwiazd rozciągający się od α do ε Peg przedstawia szyję i głowę konia. Tak dopełnia się obraz Pegaza spadającego z nieba, co widać także na historycznych mapach nieba.

Powodem upadku mogło być celowe zrzucenie z grzbietu swojego jeźdźca Bellerofonta, który po pokonaniu ziejącej ogniem bestii Chimery, stawał się coraz bardziej arogancki dzięki swoim bohaterskim czynom i chciał wraz z Pegazem wznieść się aż na Olimp. Ale bogom się to nie spodobało, więc spłoszyli konia za pomocą owada i Bellerofont został zrzucony. Spadający Pegaz został przeniesiony na firmament jako gwiazdozbiór, natomiast Bellerofont runął na ziemię. Mówi się, że od jego upadku nazwę wzięło tureckie miasto Tarsus (podeszwa).

Pegaz należy do wielkiego mitycznego kręgu wokół Perseusza, który chciał uratować księżniczkę Andromedę, córkę Kasjopei i Cefeusza, przed potworem morskim. Wszyscy bohaterowie tego mitu wciąż, od tysięcy lat, żyją na niebie jesiennym. Do uratowania Andromedy, Perseusz potrzebował głowy ohydnej Meduzy, gdyż jej spojrzenie natychmiast zamienia każdego w kamień. Po bohaterskim odcięciu głowy, z krwi Meduzy narodził się Pegaz.

Astronomowie ze starożytnej Mezopotamii, zamiast wyobrażenia skrzydlatego konia, skupili się na geometrycznym kształcie gwiazdozbioru. Nazywali go Iku (pole), nawiązując do podstawowej miary powierzchni stosowanej przez Sumerów. Na przykład, kwadratowy gwiazdozbiór można znaleźć w sześciennej arce z babilońskiego mitu o potopie.

Największą perełką gwiazdozbioru jest niewątpliwie M15. Nawet w małej lornetce można rozpoznać tę gromadę kulistą jako maleńką plamkę – wspólne światło gwiazd w wieku od 12,5 do 13 miliardów lat. Jej najjaśniejsze słońca mają jasność 12,6 magnitudo i widoczne są już w aperturze 100mm. Do dostrzeżenia galaktyki NGC 7331 wystarczy nawet podstawowy teleskop dla początkujących. Posiadacze większych teleskopów mogą spróbować swoich sił w dostrzeżeniu pod ciemnym niebem grupy bardzo słabych galaktyk zwanej Kwintetem Stephana.

Autor: Nico Schmidt / Licencja: Oculum-Verlag GmbH