Baran

Oprócz słabych galaktyk, Baran skrywa jedną z pierwszych gwiazd podwójnych odkrytych za pomocą teleskopu. Klasyka dla początkujących!

Gwiazdozbiór Barana, choć niewiellki, dość dobrze wyróżnia się na jesiennym niebie poniżej Andromedy Trójkąta. Najwyraźniejszymi gwiazdami są α, β i γ Ari, które przedstawiają rogatą głowę zwierzęcia. Jednak ponad 3000 lat temu w Mezopotamii jasne gwiazdy Barana były jeszcze częścią osoby pracującej w polu, uprawiającej pole motyką. Później, konstelacja zmieniła się w obecne zwierzę pasterskie i została przypisana Dumuziemu, sumeryjskiemu bogu pasterzy. Tak więc, gwiazdozbiór ten symbolizuje jednocześnie rolnictwo i hodowlę zmwierząt, dlatego jest symbolem rozwijającej się cywilizacji.

Najbardziej znana opowieść o tym gwiazdozbiorze wywodzi się z mitologii greckiej. Złoty baran Chrysomallos został wysłany przez Hermesa, posłańca bogów, by sprowadzić Fryksosa i Helle, dzieci króla Atamasa, w bezpieczne miejsce z dala od ich złej macochy. Jednak podczas akcji ratunkowej Helle spadła z lecącego zwierzęcia i wpadła do morza. Jej śmiertelny upadek nadał nazwę Hellespontowi, tureckiej cieśninie na Morzu Śródziemnym, zwanej dziś Dardanele. Jej brat Fryksos dotarł bezpiecznie do Kolchidy, gdzie baran został złożony w ofierze bogowi wojny. Jego złote runo wisiało w świętym gaju, skąd zostało skradzione przez Jazona i jego Argonautów.

Przyrodnik Robert Hooke doskonale orientował się zarówno w świecie mikro, jak i w świecie makro. W roku 1665 ukazało się jego główne dzieło Micrographia, w którym wprowadził termin "komórka". To on, podczas obserwacji komet, odkrył podwójną naturę gwiazdy γ Ari – gdy jego teleskop rozdzielił odległe słońce na dwa punkty światła o tej samej jasności. γ Ari jest jedną z pierwszych gwiazd podwójnych odkrytych przez teleskop i można ją obserwować już za pomocą prostego teleskopu dla początkujących.

Innym ciekawym układem jest gwiazda 53 Ari. Już od roku 1961 przypuszcza się, że powstała ona, wraz z dwiema innymi gwiazdami, w Mgławicy Oriona. Być może to wybuch supernowej wyrzucił gwiazdę 53 Ari z jej rodzimego obłoku, zwanego dziś Mgławicą Oriona, około cztery do pięciu milionów lat temu.

Jeśli chodzi o jasne obiekty głębokiego nieba, nie ma ich tu niestety zbyt wiele. Podczas gdy sąsiednie gwiazdozbiory Andromedy i Trójkąta kuszą okazałymi galaktykami, Baran nie jest pierwszym wyborem na jesienną sesję galaktyczną. Aby móc dostrzec jego słabe wyspy gwiezdne, zaleca się zastosowanie teleskopu o co najmniej średniej aperturze, i – jak w przypadku każdych obserwacji głębokiego nieba – dostępu do ciemnego nieba. NGC 772, najjaśniejsza galaktyka gwiazdozbioru, tworzy wraz ze zwartą galaktyką karłowatą NGC 770 wzajemnie oddziałującą parę. Można ją znaleźć idąc od γ Ari. Inną parę galaktyk tworzą NGC 680 i NGC 678.

Autor: Nico Schmidt / Licencja: Oculum-Verlag GmbH