Łabędź

Ten wyraźny gwiazdozbiór letni kryje w sobie najpiękniejszą gwiazdę podwójną, Albireo, oraz rozległe, wymagające mgławice.

Łabędź jest jednym z najwyraźniejszych gwiazdozbiorów letnich. Podczas gdy w przypadku innych konstelacji trudno jest rozpoznać na pierwszy rzut oka kształt wynikający z ich nazwy, w tym gwiazdozbiorze od razu można sobie wyobrazić lecącego łabędzia z szeroko rozpostartymi skrzydłami. Kształt dużego krzyża - przez który Łabędź nazywany jest czasem, w nawiązaniu do słynnego gwiazdozbioru nieba południowego, Krzyżem Północy - sprawia, że kształt ptaka jest z łatwością widoczny. Pionowa oś krzyża symbolizuje wydłużone ciało łabędzia. Deneb wyznacza ogon (α Cyg), Sadr (γ Cyg) pierś, a na końcu długiej szyi znajduje się gwiazda symbolizująca głowę - Albireo (β Cyg). Podobnej jasności gwiazdy przedstawiają szerokie skrzydła ptaka w osi poziomej.

Z mitologicznego punktu widzenia gwiazdozbiór ten łączy się z jedną miłosnych przygód Zeusa. Głowa Olimpu przemieniła się w łabędzia, uwiodła królową Sparty, Ledę, i spłodziłą z nią dwójkę dzieci: Kastora i Polluksa, których znajdziesz w gwiazdozbiorze Bliźniąt. Mniej znana jesy opowieść o synu boga mórz, Posejdona. Nadano mu imię Kyknos (z łaciny Cygnus, czyli łabędź) po tym, jak rybacy znaleźli dziecko na brzegu w otoczeniu łabędzi. Później Kyknos walczył przeciwko Grekom w wojnie trojańskiej, jednak został zabity przez Achillesa. Następnie został przeniesiony na gwiaździste niebo jako Łabędź.

Dla miłośników astronomii Łabędź jest doskonałym polem do poznawania wielu różnych etapów życia gwiazd, i to już przez teleskopy o niewielkiej aperturze. Ponieważ ten letni gwiazdozbiór w całości leży we wstędze Drogi Mlecznej, kryje w sobie między innymi mgławice gazowe, gromady gwiazd i mgławice planetarne. Najbardziej znanym miejscem narodzin gwiazd w Łabędziu jest mgławica Ameryka Północna (NGC 7000), która rzeczywiście przypomina kształtem kontynent północnoamerykański. Ze względu na jej rozmiary sięgające kilku stopni, do obserwacji polecamy mały teleskop dający pole szerokie widzenia 3° do 4°, oraz skorzystanie z filtra mgławicowego.

W Łabędziu mamy także wspaniały obiekt będący końcem ewolucji gwiazdy. Jest to mgławica Cirrus (NGC 6992/5 oraz NGC 6960), leżąca we wschodnim skrzydle. To imponujący przykład pozostałości po bardzo masywnym słońcu, które eksplodowało jako potężna supernowa. Do jej obserwacji również zalecany jest teleskop dający szerokie pole widzenia oraz zastosowanie filtra mgławicowego; pod bardzo ciemnym niebem część mgławicy można dostrzec już przez lornetkę (patrz także "Stoyans Sky" w tym numerze).

Autor: Nico Schmidt / Licencja: Oculum-Verlag GmbH