Mgławica Pierścień M57

Gwiazda centralna to trudny cel, ale sama mgławica planetarna w Lutni jest jednym z najpiękniejszych obiektów na niebie.

Jednym z najczęściej obserowowanych obiektów nieba letniego i wczesnojesiennego jest mgławica Pierścień, Messier 57 w gwiazdozbiorze Lutni. Aby ją namierzyć, wystarczy po prostu wycelować w środek linii łączącej dwie dolne gwiazdy równoległoboku Lutni: γ i β Lyrae.

Przy niskim powiększeniu M57 wygląda jak bardzo słaba, niebieskozielonkawa gwiazda 9 magnitudo, której nie da się idealnie wyostrzyć. Przy nieco wyższym powiększeniu staje się okrągła jak planeta. Jest to również powód mylącego nazewnictwa tego typu obiektów. Astronom Antoine Darquier odkrył mgławicę w połowie lutego 1779 roku i porównał jej wygląd do planety. To zainspirowało astronoma Friedricha Wilhelma Herschela do nazwania tego typu mgławic mgławicami palnetarnymi w nawiązaniu do nowo odkrytej wówczas planety Uran. Charles Messier umieścił mgławicę Pierścień w swoim katalogu jako M57.

Wiele mgławic planetranych nie jest okrągłych, ale owalnych, w kształcie motyla, czy czworobocznych. W przypadku Messiera 57 mamy nieco eliptyczny gazowy pierścień, który leży około 2300 lat świetlnych od nas. Niezbyt masywna gwiazda w trakcie swojego życia zużyła wodór i straciła swoją zewnętrzną powłokę. Jej średnica to 0,9 roku świetlnego, a słabsze regiony rozciągają się na 2,4 roku świetlnego. Jej pozorna średnica kątowa to około 118 sekund łuku i uformowała się około 15000 lat temu. Rzeczywisty kształt otoczki gazowej przypomina torus i wygląda bardziej jak koło ratunkowe czy opona. Pierścień nadal powoli się rozszerza z prędkością około 19 km/s.

Messier 57 pod ciemnym niebem wiejskim jest widoczny już w aperturze 50mm. Kształt pierścienia zaczyna być jednak widoczny dopiero od apertury 100mm przy powiększeniu 100- do 150-krotnego. Teleskopy o aperturze od 150 do 200 mm nie pokazują bardziej szczegółowej struktury, ale mgławica wydaje się jaśniejsza. Przy bliższym przyjrzeniu się zauważalny staje się owalny kształt i można wychwycić zróżnicowaną gradację jasności. Filtry mgławicowe nie są tu konieczne, ale warto skorzystać z wyższych powiększeń.

Na zdjęciach, mgławica Pierścień jest niezwykle barwna, ponieważ gaz jest pobudzany do świecenia przez gwiazdę centralną. Wizualnie jednak ta kolorystyka nie jest widoczna. Gwiazda centralna to biały karzeł o temperaturze powierzchni 70000°C. Jej jasność jest niezwykle niska i wynosi 15,8 magnitudo. Mgławicowe tło wewnątrz pierścienia dodatkowo zwiększa trudność jej dostrzeżenia. Aby ją wizualnie wyłuskać z tła, wymagany jest teleskop o aperturze co najmniej 25cm. Jednak na zdjęciach jest ona dobrze widoczna.

Autor: Michael Feiler / Licencja: Oculum-Verlag GmbH