Tuning oświetlenia

Często to właśnie drobnostki decydują o przyjemnych i udanych obserwacjach. Jedną z takich drobnostek jest odpowiednie oświetlenie.

Światło czerwone powinno być przede wszystkim głębokie – a nie zawsze takie jest. Zwykle jednak jest to zauważalne dopiero przy bezpośrednim porównaniu. Nawet LEDy nie są same w sobie prawdziwie czerwone. Jeśli sam zapewniasz sobie oświetlenie, przy wyborze LEDów powinieneś szukać typów o głównej długości fali 650nm Jeśli kupujesz akcesoria oświetleniowe, powinieneś sprawdzić barwę światła i jakość wykonania. W przypadku niektórych latarek, białe LEDy filtrowane są za pomocą zabarwionych na czerwono szybek rozpraszających. Ich czerwone światło jest całkiem w porządku, ale w niektórych produktach białe światło może się przebijać z powodu złego spasowania obudowy. Jeśli obserwujesz w naprawdę ciemnej okolicy, natychmiast zauważysz białe światło, na przykład na mapie.

Podczas intensywnych obserwacji należy całkowicie odciąć się od światła. Pomaga w tym dobrze dopasowana muszla oczna na okularze, a w skrajnych przypadkach płachta obserwacyjna, którą można osłonić głowę. Jeśli siedząc przy okularze spojrzysz gołym okiem na biały tubus, to również może przeszkadzać. Dlatego obserwatorzy głębokiego nieba naklejają wokół wyciągu okularowego czarną folię welurową, by biały tubus nie psuł adaptacji.

Wraz z postępującą automatyzacją naszego hobby, pojawia się coraz więcej przeważnie zbędnych źródeł światła, jak na przykład kontrolki LED, które zgodnie z modą często świecą na rażąco niebiesko lub zielono. Szczególnie są to LEDy na pilotach sterujących. Niektóre są na tyle słabe, że można je przyciemnić wodoodpornym markerem. Jeśli to nie wystarczy, można użyć folii aluminiowej i taśmy klejącej, by zrobić nieprzezroczystą osłonę, którą w razie potrzeby można zdjąć bez uszkodzeń.

Ekrany aparatów, laptopów, smartfonów i niestety coraz częściej inteligentnych kontrolerów teleskopów mogą zakłócać adaptację nawet, jeśli świecą na czerwono. Aplikacje i programy, które przełączają wyświetlacze w tryb czerwony, nie są wystarczające, ponieważ wiele ekranów emituje w tle białe światło, lub dlatego, że ich czerwone luminofory nie są głęboko czerwone. Rozwiązaniem jest tutaj czerwona folia filtrująca. Jest ona łatwo dostępna jako folia filtrująca do reflektorów scenicznych i może być odpowiednio docięta celem dopasowania. Ponieważ folia ta jest bardzo cienka, nadaje się również do ekranów dotykowych.

W obliczu opisanych przedsięwzięć związanych z czerwonym oświetleniem, może na początku wydawać się dziwne, że miłośnicy astronomii oświetlają czasem tubus teleskopu w pobliżu wyciągu okularowego światłem białym. Może być to jednak całkiem sensowne: w przypadku obserwacji  jasnych obiektów, oko łatwo ulega oślepieniu. Dotyczy to szczególnie obserwacji Jowisza. Ten gazowy olbrzym jest jasny, a detale na jej tarczy są w odcieniach pastelowych. Chociaż filtr szary i wysokie powiększenie redukują jasność obrazu, wrażenie oślepienia wciąż występuje, ponieważ oko postrzega planetę jako mały, jasny obiekt na ciemnym tle. Innym przypadkiem są obserwacje gwiazd podwójnych o dużej różnicy jasności składników, gdy słabszy składnik jest wystarczająco jasny do dostrzeżenia bez adaptacji do ciemności, ale składnik jaśniejszy przyćmiewa go swoim blaskiem.

W takim przypadku białe światło otoczenia może pomóc oku optymalnie się dostosować. Źródło białego światła, na przykład latarka lub oświetlenie LED na giętkim wysięgniku, musi być tak ustawione, by nie patrzeć bezpośrednio na światło, ale widzieć przyjemną poświatę wokół wyciągu okularowego. To oczywiście kłóci się z opisanym wyżej wyciemnieniem tubusa, ale arkusz papieru lub odpowiednio docięty karton można szybko zamocować za pomocą taśmy klejącej, w zależności od tego, czy będziemy potrzebować czerni czy bieli.

Autor: Sven Wienstein / Licencja: Oculum-Verlag GmbH