5 sposobów na dokumentowanie swoich obserwacji

Nieważne, czy to zdjęcie, szkic, czy nagranie dźwiękowe. Każdy miłośnik astronomii powinien pomyśleć o dzienniku obserwacyjnym. Z tego artykułu dowiesz się, dlaczego.

Dziennik obserwacyjny to dokumentacja Twoich obserwacji i Twojej miłośniczej podróży astronomicznej. Sprawdź, dlaczego warto go prowadzić i jaki sposób dokumentacji najbardziej Ci odpowiada.

Wraz ze świtem kończy się nie tylko noc, ale niestety często też pamięć ostatniej sesji obserwacyjnej. Nie ma znaczenia, czy zakończyła się sukcesem, czy porażką – bez notatek Twoje obserwacje i ich szczegóły szybko ulotnią się z pamięci.

Podczas kolejnej sesji obserwacyjnej poświęć nieco czasu na dokumentację rezultatów. Dzięki temu zawsze będziesz mógł wrócić do nich na drugi dzień, po miesiącu, czy po roku i ocenić swoje postępy, bo Twoja wiedza, doświadczenie i sprzęt wciąż się rozwijają.

Dziennik obserwacyjny pomaga archiwizować swoje obserwacje, porównywać je ze sobą, uczyć się na błędach i sukcesach, czy uwieczniać piękne wspomnienia. Można zagłębić się w swoich spostrzeżeniach obserwacyjnych i korzystać z nich w dłuższej perspektywie. Co oczywiste, o wiele łatwiej jest dzielić się swoimi wynikami z przyjaciółmi i innymi miłośnikami astronomii, jeśli są one zapisane.

Nie ma tu żadnych reguł, bo dziennik jest ściśle dopasowany do Ciebie. Analogowy czy cyfrowy, w formie tekstu czy szkiców, a nawet jako kombinacja obu technik. Zrób tak, by dokumentowanie było jak najwygodniejsze i najprostsze. W końcu powinna to być przyjemność, a nie przykry obowiązek kończący długą sesję obserwacyjną. Na miejscu zanotuj lub naszkicuj najważniejsze informacje. Następnie, w wolnej chwili w domu, będziesz mógł zagłębić się w szczegółowe opisy.

To Ty decydujesz, jak szczegółowe lub wartościowe naukowo będą Twoje notatki. Wybieraj więc z zestawienia tylko te punkty, które wydają Ci się ważne i znaczące. Szczególnie w przypadku początkujących miłośników astronomii, wymienianie na przykład każdej cechy technicznej jest mniej interesujące niż zapisywanie swoich osobistych odczuć i wrażeń.

Wraz z rosnącą wiedzą, możesz też z czasem odpowiednio rozbudowywać swój dziennik obserwacyjny. Uwaga: notuj także czego nie widzisz, lub jeśli nie mogłeś dostrzec obiektu bez wątpliwości. Wraz z informacjami dotyczącymi okoliczności obserwacji szybciej znajdziesz przyczynę i kolejnej nocy będziesz bogatszy o te wnioski.

Zbieraj swoje obserwacje w jednym miejscu, byś w każdej chwili mógł się do nich odwołać, nieważne czy to bindowany notatnik czy laptop. Najprostszym sposobem jest sortowanie zapisków chronologicznie. W przypadku astrofotografii i szkiców dobrze jest posortować je według numeru katalogowego lub gwiazdozbioru. Oto pięć naszych propozycji, jak możesz próbnie zacząć dokumentację:

Jest to chyba najprostszy i najbardziej intuicyjny sposób dokumentacji. Wielu z nas lubi także uczucie pisania i kartkowania. Notuj co widzisz i jakiego sprzętu używasz podczas obserwacji. Korzystaj z jednego notatnika na miejscu i jednego w domu, byś mógł wypunktowywać kluczowe informacje i uzupełniać je dłuższymi spostrzeżeniami.

Nie krępuj się poświęcać każdemu obiektowi całą (dwustronną) kartkę i wykorzystuj to miejsce swobodniejszą formą notatek i szkiców. Dla większej przejrzystości wystarczy wypełnić wydrukowany wcześniej arkusz obserwacyjny najważniejszymi punktami. Następnie możesz spiąć kartki w segregatorze lub je zeskanować, by uzyskać pełny przegląd.

Oczywiście, szczególnie obszerna jest dokumentacja z astrofotografiami. W ten sposób zapisujesz nie tylko kluczowe dane, ale również dokładne pole widzenia i możesz szczegółowo badać obiekty także po obserwacjach. Kształt i jasność są czytelne. Fotografowanie wymaga jednak praktki i rozbudowanego sprzętu, szczególnie w przypadku obiektów głębokiego nieba. Dzięki adapterowi, teleskop staje się tu teleobiektywem dla Twojej lustrzanki lub bezlusterkowca. Z pomocą śledzenia, można wykonywać wiele ekspozycji z długimi czasami ekspozycji gwiazd, planet, czy galaktyk.

Nie zniechęcaj się jeśli zdjęcia będą wyglądały na "wyprane". Za pomocą oprogramowania do obróbki zdjęć najpierw należy zdjęcia "zestackować" by uwidocznić jak najwięcej szczegółów, a następnie "rozciągnąć kontrast", by wydobyć obiekt. Uzupełnij zdjęcie kluczowymi informacjami o ustawieniach aparatu. Dzięki takiej dokumentacji nie tylko ćwiczysz umiejętność obserwacji, ale także sztukę fotografowania i możesz utrwalać swoje postępy. Więcej o astrofotografii dowiesz się tutaj.

Jeśli nie chcesz prowadzić odręcznego dziennika obserwacyjnego lub chciałbyś używać notatnika tylko do użytku w terenie, możesz później swoje zapiski także cyfryzować. Można do tego wykorzystać prosty arkusz Excela. Notatki są bardziej zwięzłe, ale również bardziej przejrzyste. Możesz sortować dane po dacie obserwacji lub obiekcie, a najważniejsze cechy wyszczególnić w kolumnach. Można też powiązać pliki graficzne. Warto wyszukiwać po słowach kluczowych, dzięki czemu można szybciej wyszukiwać określone dane i obiekty.

Nieco inną formą jest dokumentacja za pomocą dyktafonu. Praktyczne jest to, że swoje wrażenia można nagrywać podczas obserwacji przez teleskop. Bez latarki czołowej, bez wygrzebywania notatnika i bez rozmazanych przez wilgoć ręcznych notatek. Każdy dostrzeżony szczegół, który mógłby wyparować z głowy w drodze do domu, także jest tu bezpieczny. Jednak odnalezienie konkretnych fragmentów może być nieco trudniejsze.

Dlatego nadaj swoim nagraniom audio strukturę podobną do zapisków ręcznych. Rozpocznij od daty, miejsca i czasu, by móc bezproblemowo znaleźć się w kolejnych zapisach. Pomaga tu również rozpoczynanie osobnego nagrania dla każdego obiektu, a nie tylko wciskanie pauzy. Niektórzy z nas skorzystają być może z dyktafonu jedynie do nagrywania notatek w terenie, by później je spisać. Jeśli masz do dyspozycji wystarczająco dużo pamięci, wystarczy do tego funkcja nagrywania w Twoim smartfonie. Ale dobry dyktafon nie musi rujnować Twojego budżetu. Upewnij się, żę wybrałeś urządzenie z czerwonym podświetleniem, ewentualnie koniecznie dostosuj jasność wyświetlacza smartfona przed nagraniem.

Podobnie jak astrofotografie, astroszkice odzwierciedlają szczególnie silne zaangażowanie w obserwacje. One również wymagają praktyki i czasu, ale dzięki nim można się także wiele nauczyć. Dodatkowo trenujesz swoje umiejętności postrzegania i interpretacji szczegółów. Szkice wykonuje się w terenie przy teleskopie i odzwierciedlają widok w okularze. Twoje wyposażenie powinno obejmować latarkę z czerwonym światłem, podkładkę z klipsem, ołówki o różnym stopniu twardości i gumkę usuwania ołówka. Okrąg o średnicy 8 do 12 cm stanowi pole widzenia.

Szkice sprawdzają się zarówno w obserwacjach Księżyca i planet, jak i obiektów głębokiego nieba, takich jak mgławice i gromady gwiazd. Najpierw ustal wyraźne punkty, takie jak jasne gwiazdy lub wyraźne cienie. Rysowanie najjaśniejszych gwiazd pomaga zbliżyć się do obszaru głównego obiektu i na końcu uzupełnić jego szczegóły. Zwykle szkicujesz czarno na białym, więc obraz jest negatywem. Za pomocą skanera i oprogramowania do obróbki zdjęć możesz odwrócić obraz w pozytyw. To niezwykle ekscytujące porównywać astroszkice tego samego obiektu autorstwa różnych obserwatorów, ponieważ każdy z nich ma wypracowany swój własny styl.

Kolejnego pogodnego wieczoru, oprócz teleskopu, wystarczy spakować także coś do pisania oraz papier i zacząć od drobiazgów. Kiedy już napiszesz lub naszkicujesz kilka relacji czy obiektów, szybko znajdziesz swoją rutynę i sposoby, pasujące do Twoich obserwacji. A na pozytywne efekty w postrzeganiu naszego gwiaździstego nieba nie będziesz musiał długo czekać.