Obserwacje przez lornetkę

Komfortowe i relaksujące obserwacje obuoczne - dzięki tym wskazówkom także Ty znajdziesz dla siebie odpowiednią lornetkę do obserwacji nocnego nieba.

Każdy miłośnik astronomii, oprócz teleskopu powinien mieć lornetkę. Może być ona używana w sposób wszechstronny, zarówno w dzień, jak i w nocy do obserwacji gwiazd. Dzięki poniższym wskazówkom wybór będzie prostszy.

Zupełnie inny odbiór obrazów

Lornetka to najtańszy teleskop, jaki można sobie wyobrazić (jeśli pominąć modele najwyższej jakości). Ponadto, podczas obuocznych obserwacji lornetką możesz cieszyć się wrażeniem trójwymiarowego obrazu. A kolejną zaletą lornetki jest jej szerokie pole widzenia.

Lornetka oferuje wspaniały przedgląd nocnego nieba. Latem możesz spacerować z lornetką po mgławicach w Strzelcu, a następnie wrócić do nich z teleskopem, dającym szczegółowe obrazy. Lornetka jest lekka i poręczna, i można ją zabrać wszędzie. Znane powiedzenie mówi: najlepszy teleskop to taki, który jest zawsze przy Tobie.

Jest tylko jeden problem: jaka lornetka do jakich celów obserwacyjnych? Oferta jest ogromna, dobry wybór nie wydaje się być wcale taki prosty.

Powiększenie nie wyższe niż 10-krotne

Podobnie jak w przypadku teleskopu: im większa apertura, tym większa zdolność zbierania światła, i tym słabsze obiekty można dotrzec na niebie. Istotną rolę odgrywa również powiększenie, a tym samym czynnik drgań. Istnieje granica powiększenia dla obserwacji z wolnej ręki, która wynosi około 10 razy. Dodatkowo, wyższe powiększenie niewiele wnosi, bo drżenie rąk staje się tak odczywalne, że tracimy przyjemność obserwacji. Tutaj zdecydowanie należy wykorzystać statyw.

Główną różnicą między lornetkami porropryzmatycznymi a dachowymi jest zastosowanie różnych systemów pryzmatów, które odwracają obraz utworzony przez obiektywy. Jak same ich nazwy wskazują, są to pryzmaty porro lub pryzmaty dachowe. Mówiąc najprościej, w przypadku pryzmatów porro, wiązka światła przechodzi pod kątami prostymi, natomiast w pryzmatach dachowych jeden z nich ma kształt dachu domu a bieg światła jest znacznie bardziej skomplikowany.

Wraz z upływem czasu, lornetki dachowe stały się nieco popularniejsze niż porropryzmatyczne. Wygląd tych lornetek jest zupełnie inny. W lornetkach porro, obiektywy rozstawione są szerzej niż okulary. Lornetki dachowe są bardziej kompaktowe i węższe.

Powodem tego jest inna konstrukcja pryzmatów. Pryzmaty porro mają stosunkowo szeroki kształt. Zaletą lornetek porropryzmatycznych jest fakt, że tworzą obrazy, które sprawiają wrażenie bardziej plastycznych. Lornetki porro mają indywidualną dla okularów lub zewnętrzną centralną regulację ostrości, podczas gdy lornetki dachowe mają najczęściej mechanizm wewnętrznej regulacji ostrości. Takie rozwiązanie jest często preferowane nad system oferowanym przez lornetki porro, ponieważ w wielu przypadkach jest mechanicznie solidniejsze i łatwiej zapewnić ochronę przed wilgocią i wodoszczelność.

Ogólnie nie można jednoznacznie powiedzieć, który typ lornetek jest lepszy. Istnieją lepsze i gorsze lornetki obu typów. Jednak wyprodukowanie dobrej lornetki dachowej jest o wiele bardziej skomplikowane, dlatego w segmencie budżetowym należy wybierać ostrożnie i szukać fachowej porady.

Podobny skrót znajdzesz na każdej lornetce, którą możesz u nasz kupić. Wskazuje on, jakie powiększenie i i jaką średnicę obiektywów oferuje lornetka. Pierwsza wartość oznacza powiększenie, w tym przypadku jest to powiększenie 10-krotne. Druga wartość oznacza średnicę obiektywów, którą zawsze podaje się w milimetrach. Lornetka 10x42 ma więc średnicę obiektywów 42 mm.

Całe światło wchodzące do lornetki przez obiektywy, wychodzi z niej po drugiej stronie przez okulary. Jasność obrazu obrazu widzianego w lornetce zależy od apertury i powiększenia lornetki. Światło w postaci wiązki trafia przez okular do oka, które przy pomocy mózgu przekształca ją w rozpoznawalny obraz.

Przysłona w oku

Źrenica wyjściowa instrumentu optycznego jest ważnym czynnikiem wpływającym na obserwacje. Ale najpierw coś o ludzkim oku: żrenica oka ma średnicę 5-8 mm. W nocy, kiedy jest ciemno, źrenice otwierają się najszerzej, by możliwie jak najwięcej światła mogło dostać się do oczu. W przypadku młodych osób, źrenica może rozszerzyć się do 8 mm. W przypadku ludzi starszych, maksymalna średnica źrenicy jest mniejsza.

Informacja: źrenica wyjściowa lornetki to wiązka światła wychodząca z okularu lornetki, lunety lub teleskopu. Oznacza to, że źrenica wyjściowa nie powinna być większa (lub w idealnym przypadku równa średnicy źrenicy oka) niż średnica źrenicy oka, ponieważ w przeciwnym razie część światła zostanie utracona.

Gwint statywowy

Przy zakupie lornetki należy zwrócić uwagę nie tylko na najlepszą możliwą jakość optyczną, ale również na adapter statywowy, aby móc w pełni cieszyć się spokojnymi i odprężającymi obserwacjami z wykorzystaniem statywu.

Obliczanie średnicy ŹW (źrenicy wyjściowej) wygląda następująco:

ŹW = AP / POW

AP = apertura

POW = powiększenie

• przykład 1: ŹW = 50mm/10x = 5mm
• przykład 2: ŹW = 30/10x = 3mm
• przykład 3: 80/12x = 6,6 mm

Istotną rolę odgrywa również zdolność rozdzielcza optyki. Rozumiemy ją jako teoretyczną zdolność optyki do rozdzielenia dwóch położonych blisko siebie puntów. Istnieją jednak czynniki zewnętrzne, takie jak np. atmosfera Ziemi, które ograniczają rozdzielczość.

Zdolność rozdzielczą lornetki można obliczyć za pomocą następującego wzoru:

σ = 120 / średnica obiektywu w mm

• przykład 1: lornetka 10x30 więc 120/30 = 4"
• przykład 2: lornetka 8x40 więc 120/40 = 3"
• przykład 3: lornetka 8x50 więc 120/50 = 2,4"

Zdolność rozdzielczą wyrażamy w sekundach łuku.

Przykłady wyraźnie pokazują, że im większa apertura, tym większa zdolność rozdzielcza optyki, i coraz bliżej siebie położone obiekty można rozdzielić. To ważne np. podczas obserwacji gwiazd podwójnych.

Istnieją różne dane teoretyczne, które są dość intresujące do porównywania różnych lornetek. Są na przykład lornetki dzienne i nocne, mają one różne apertury i powiększenia. Ich możliwości można obliczyć.

Przydatność do obserwacji w dzień

LT = 0,6 x POW

• przykład 1: lornetka 10x30 więc 0,6x10 = 6
• przykład 2: lornetka 8x40 więc 0,6x8 = 4,8
• przykład 3: lornetka 8x50 więc 0,6x8 = 4,8

Za pomocą tego wzoru można obliczyć przydatność lornetki do obserwacji w dzień. Ponownie porównujemy tu trzy przykładowe lornetki.

Widać, że przykłady 2 i 3 mają taką samą przydatność, a więc zależy ona od powiększenia.

Przydatność do obserwacji zmierzchowych

LD = 0,3 x pierwiastek POW x AP

• przykład 1 lornetka 10x30 daje wynik 5,2
• przykład 2 lornetka 8x40 daje wynik 8,4
• przykład 3 lornetka 8x50 daje wynik 6,3

Jeśli przydatność zmierzchowa jest wyższa od przydatności dziennej, można uznać, że mamy do czynienia z lornetką nocną.

O lornetce 10x30 z przykładu 1 można powiedzieć, że to sprzęt uniwersalny.

Przydatność do obserwacji nocnych

LN = 0,1 x AP

• przykład 1 lornetka 10x30 LN więc 0,1x30 = 3
• przykład 2 lornetka 8x40 LN więc 0,1x40 = 4
• przykład 3 lornetka 8x50 LN więc 0,1x50 = 5

Widać, że najlepsze właściwości nocne ma przykład 3, tzn. lornetka z największą aperturą i dlatego najlepiej nadaje się do obserwacji nocnych.

Jasność geometryczna

= AP² = (AP/POW)²

• przykład 1 lornetka 10x30 (30/10)² = 9
• przykład 2 lornetka 8x40 (40/8)² = 25
• przykład 3 lornetka 8x50 (50/8)² = 39

Przykład 1 o współczynniku 9 to lornetka dzienna. Przykład 2, ze względu na jej wydajność 39, możemy nazwać lornetką nocną (choć nadal istnieją znacznie wydajniejsze lornetki nocne), a przykład 3 leży pomiędzy.

Liczba zmierzchowa

Z = pierwiastek POW x AP

• przykład 1: lornetka 10x30 = 17,3
• przykład 2: lornetka 8x40 = 17,4
• przykład 3: lornetka 8x50 = 20,0

Liczba zmierzchowa służy do prostego porównania różnych lornetek.

Wszystkie te wartości i obliczenia służą właściwie tylko do porównań teoretycznych. Ale możesz dzięki nim zawęzić wybór i znaleźć sprzęt odpowiedni dla siebie. Należy również wziąć pod uwagę, że wszystkie lornetki w praktyce borykają się ze stratami światła, które nieco obniżają ich wydajność.

Jakość lornetki zależy również od dokładności wykonania powierzchni optycznych, polerowania, ale przede wszystkim od powłok. W związku z tym występują również duże różnice w cenach:

W przypadku drogiej lornetki możemy mieć około 10% strat na odbiciach, 5% na absorpcji w szkle i dodatkowo wchodzi w grę rozproszenie światła, które nie powinno mieć miejsca w przypadku wysokiej jakości lornetki.

W przypadku taniej lornetki mamy średnią stratę światła spowodowaną odbiciami od powłok na poziomie 20%, a absorpcja w szkle wynosi około 10%. Rozproszenie wynosi około 10%, w porównaniu do 0% w drogich lornetkach wysokiej jakości. W praktyce, wszystkie te straty należy bezwzględnie wziąć pod uwagę.