Montaż

Co jest tak ważne w montażu i dlaczego nie każdy montaż nadaje się do astrofotografii. Z rekomendacjami...

Ważny element teleskopu: montaż. Nie ma znaczenia, o jaki typ teleskopu chodzi.

Bez względu na jakość optyki: gdy montaż jest do niczego, nawet najlepsza optyka na świecie nie da radości z obserwacji. Przy wyborze należy zwrócić uwagę na stabilność, a jeśli nie jesteś do końca pewien wyboru, służymy pomocą.

Dzięki montażowi azymutalnemu można przesuwać teleskop w azymucie (poziomo) i wysokości by wycelować w dowolny obiekt. W przypadku większości tanich teleskopów, tuba optyczna zamocowana jest na małych widłach. Ale nawet wtedy można śledzić obiekt. Istnieją także warianty wysokiej jakości, dzięki którym obserwacje dają wiele radości.

Dodatkowo, teleskop wyposażony jest po jednej stronie w srebrny pręt, który połączony jest z  widłami i blokuje ustawienie teleskopu w osi wysokości (dotyczy to zwykle najmniejszych teleskopów). Druga oś teleskopu pozwala na obrót o 360° w azymucie w wszystkich kierunkach na niebie. Można ją zablokować małą śrubą.

Tak wyposażony, możesz za pomocą takiego montażu namierzyć i obserowować każdy obiekt na niebie. Te konstrukcje mają zaletę: są bardzo łatwe w transporcie nie wymagają dodatkowej wiedzy. Obserwując obiekt na niebie, należy korygować położenie teleskopu w obu osiach.

Z powodu obrotu Ziemi wokół własnej osi, gwiazdy przesuwają się na niebie z prędkością około 0,25° na minutę. Obiekty wschodzą na wschodzie, rozpoczynają swój ruch po łuku, na południu osiągają najwyższy punkt (górują) w płaszczyźnie południka, a następnie ponownie opadają by zajść na zachodzie.

Jak śledzić obiekt

Za pomocą montażu azymutalnego możesz namierzyć wybrany obiekt i go "łapać", gdy po krótkim czasie ucieknie z pola widzenia okularu. Jeśli masz bardzo prosty montaż bez mikroruchów, może być to trudne. Taki montaż nie nadaje się do astrofotografii, ponieważ fotografowany obiekt musi cały czas być dokładnie ustawiony w polu widzenia. Ponadto, w przypadku montażu azymutalnego występuje efekt rotacji pola.

Istnieją jednak także komfortowe montaże azymutalne, które wyposażone są w dwie gałki obrotu w obu osiach do precyzyjnego śledzenia (tzw. mikroruchy). Dzięki nim można znacznie precyzyjniej namierzać obiekty na niebie. Jeśli planujesz zakup teleskppu na montażu azymutalnym, polecamy wariant z mikroruchami.

Montaż paralaktyczny, jest odpowiednio ustawiony w stosunku do osi obrotu Ziemi i śledzi pozorny ruch gwiazd na niebie. Aby utrzymać obiekt w centrum pola widzenia, wystarczy kontrolować tylko jedną oś, zamiast dwóch. To praktyczne w przypadku obserwacji wizualnych i niezbędne w astrofotografii.

Istnieją trzy wersje:

• montaż niemiecki,
• montaż angielski,
• montaż widłowy.

Montaże te różnią się wyglądem, jednak zasada jest taka sama: składają się one z dwóch osi obrotu:

• osi rektascensji,
• osi deklinacji.

Oś rektascensji jest skierowana w biegun nieba (na półkuli północnej w pobliżu Gwiazdy Polarnej), a więc przebiega ona równolegle do osi obrotu Ziemi. W precyzyjnym ustawieniu montażu na biegun nieba pomaga lunetka biegunowa. Oś deklinacji ustawiona jest prostopadle (pod kątem 90 stopni) do osi rektascensji.

Deklinacja określa kątową odległość obiektu od równika niebieskiego, w stopniach do 90°. Współrzędne rektascensji wskazują zmienny kąt godzinny. Ma ona swój początek w punkcie równonocy wiosennej w gwiazdozbiorze Ryb i wyrażona jest w godzinach oraz minutach.

Jeśli masz już ustawiony wybrany obiekt w teleskopie, możesz prześledzić jego współrzędne na mapie nieba. Deklinacja i rektascensja są stałe i odpowiadają wskazaniom na mapie. Natomiast obórt nieba powoduje, że kąt godzinny ulega zmianom. Obracaj skalę RA tak długo, aż wskazanie będzie odpowiadać temu z mapy nieba. Teraz możesz po prostu wybrać inny obiekt na mapie nieba i namierzyć go według jego współrzędnych.

Obie osie montażu odpowiadają systemowi współrzędnych na niebie. Wyobraź sobie po prostu system współrzędnych niebieskich jako projekcję na sferę niebieską ziemskich współrzędnych geograficznych. Składa się on z wielu łukowatych linii pionowych i poziomych, podobnych do wpółrzędnych ziemskich.

Jeśli montaż paralaktyczny teleskopu zorientowany jest już na Gwiazdę Polarną, można namierzyć dowolny obiekt. Ponieważ Ziemia się obraca, należy kompensować wpływ tego ruchu mikroruchami w rektascensji, i w ten sposób utrzymać obiekt w środku pola widzenia. W osi deklinacji nie trzeba nic regulować.

Z napędami jest to dużo łatwiejsze, ponieważ nie trzeba już ręcznie kompensować obrotu Ziemi, bo robi to za nas silnik. Z reguły dostępne jest także sterowanie elektroniczne.

W przypadku astrofotografii, montaż musi być ustawiony nieco dokładniej niż tylko na Gwiazdę Polarną. Ponieważ biegun północny nie znajduje się dokładnie w miejscu Gwiazdy Polarnej, leżąc około 0,5° od niej, po dłuższym czasie może prowadzić to od odchyłek. Do dokładnego ustawienia najlepiej nadaje się lunetka biegunowa, w którą można opcjonalnie wyposażyć wiele montaży.

Na niezwykle genialnej i jednocześnie prostej zasadzie oparty jest montaż Dobsona. Przyświecała mu idea możliwie największego teleskopu na montażu w rozsądnej cenie. I to się udało.

Teleskop Newtona osadzony jest na skrzynce drewnianej (ang. rockerbox, co umożliwia swobodne przesuwanie w azymucie i wysokości. Konstrukcja skrzynki jest bardzo prosta: składa się ona tylko z kilku części, które skręcone są ze sobą na zasadzie mebli z Ikei.

Dla łatwego przesuwania, teleskop, względnie skrzynka, wyposażone są w łożyska ślizgowe i obrotowe. Dzięki temu teleskop można przesuwać w dowolnym kierunku za pomocą jednego palca.

Teleskopy Dobsona łączą duże apertury z bezkonkurencyjnie niskimi cenami. Jeśli chcesz przewozić teleskop, żaden instrument tego nie ułatwi tak, jak Dobson. Zdejmij teleskop ze skrzynki i przed Tobą staną dwa elementy konstrukcyjne teleskopu. Ponowne złożenie jest równie proste.

W terenie czy przy domu – po prostu ustaw i możesz zaczynać. Oto prostota montażu Dobsona, która ma niezliczonych zwolenników wśród miłośników astronomii.

Oczywiście, ten montaż ma również swoje wady. Wady, które są nieistotne, jeśli wiesz do czego przeznaczony jest teleskop Dobsona. Jedno jest jasne: to instrument do obserwacji wizualnych.

Tak więc, teleskop Dobsona nie nadaje się do astrofotografii. Także przy bardzo wysokich powiększeniach, np. podczas obserwacji planetarnych, utrzymanie obiektu w polu widzenia będzie trudnym wyzwaniem. Są jednak "Dobsonauci", którzy opanowali optymalne techniki obserwacji planet w wysokich powiększeniach.