Universe2go: podręczne planetarium

Co by było, gdybyśmy mieli orientację na niebie bez wcześniej nabytej wiedzy? Oto praktyczny test Universe2go.

Odkrywanie Wszechświata zawsze było marzeniem ludzkości. Dlatego fascynuje nas każde spojrzenie na rozgwieżdżone niebo. Szukamy odległych galaktyk, gwiazd i planet, które pobudzają naszą wyobraźnię. Ale co tak naprawdę kryje się za obiektami, które możemy obserwować każdej pogodnej nocy? Do jakich konstelacji należą gwiazdy? Odpowiedzi na te pytanie są zwykle zarezerwowane dla tych, którzy są głęboko zaangażowani w obserwacje Wszechświata. A co by było, gdyby każdy, kto spojrzy na niebo, miał możliwość natychmiastowego nabrania wiedzy o tym, co widzi?

Technologią, która mogłaby w tym pomóc, jest tak zwana rzeczywistość rozszerzona (ang. augmented reality, AR). Celem jest dostarczenie użytkownikowi ważnych informacji bezpośrednio podczas patrzenia na dom, twarz, czy rozgwieżdżone niebo. W praktyce jest to zwykle osiągane poprzez wykorzystanie nakładek na urządzenia wizualne przypominające z zewnątrz okulary. Sztandarowymi przykładami są Google Glass i Microsoft HoloLens. Urządzenia te zostały tak zaprojektowane, by pomóc użytkownikowi zoptymalizować proces pracy, umożliwiając bezpośredni dostęp do informacji i wyświetlanie ich w polu widzenia, pozostawiając zwykle wolne ręce.

Ponadto, technologia ta znalazła zastosowanie w sieciach społecznościowych, dzięki czemu informacje o drugiej osobie mogą być wyświetlane bezpośrednio ze stron internetowych, takich jak Facebook. Universe2go również wykorzystuje tę technikę, by ułatwić użytkownikowi identyfikację obiektów na niebie i jednocześnie dostarczyć wartych poznania informacji podczas patrzenia w niebo.

Do wyświetlania stosownych informacji wykorzystywany jest posiadany smartfon. Ta zupełnie nowa technologia powinna również umożliwić całkowitym laikom poznanie rozgwieżdżonego nieba. Kwestia identyfikacji gwiazd i planet, zwykle problematyczna podczas prezentacji nocnego nieba, odpada. W idealnej sytuacji nawet kompletny laik będzie w stanie samodzielnie odkrywać nocne niebo, bez pomocy osób trzecich.

Universe2go zostało przetestowane w dwóch sytuacjach: obserwacje gwiazd w mieście, gdzie zanieczyszczenie światłem zwykle przyćmiewa widoczność słabych obiektów, oraz z dala od większych źródeł światła. Do testu wykorzystano Sony Z3 Compact. Ponadto upewniliśmy się, że niebo jest tak czyste, na ile to możliwe, by uzyskać najlepsze wrażenia. Autor tego testu nie jest doświadczonym miłośnikiem astronomii, a raczej określiłby siebie jako "zainteresowanego laika".

Universe2go składa się z dwóch elementów: okularów obserwacyjnych i powiązanej z nimi aplikacji na smartfon. Same okulary wykonane są z plastiku i mają wymiary ok. 185mm × 85mm × 100mm (szer. × wys. × głęb.). Wewnątrz znajduje się okład optyczny, który wykorzystuje dwa lustra do projekcji obrazu ze smartfona na przezroczystą plastikową szybkę w polu widzenia użytkownika. Smartfon umieszcza się w górnej części okularów obserwacyjnych, ekranem skierowanym w dół. Aby umożliwić korzystanie z różnej wielkości smartfonów, załączono kilka wkładek. Jednak rozmiary smartfona nie mogą przekraczać 74mm × 147mm × 11mm. Okulary są dość lekkie i ważą 175 gramów. Dzięki temu możliwe są nawet dłuższe obserwacje, a trzymanie ich w górze nie staje się z czasem niewygodne.

Najważniejszy element obserwacji zapewnia aplikacja Universe2go na smartfon, dostępna zarówno dla systemu Android, jak również dla iOS. Aplikacja jest dość duża, do pobrania mamy ok. 300MB.

Aplikacja obejmuje:

• kompletny katalog Hipparcos (ok. 120000 gwiazd),

• obiekty Messiera i kompletny katalog NGC,

• specjalnie przygotowane obrazy planet, 150 obiektów głębokiego nieba, komet i satelitów,

• przewodnik audio zawierający opisy i historię mitologiczną wszystkich 88 gwiazdozbiorów, a także prezentujący planety, 120 obiektów głębokiego nieba, satelity i 30 najjaśniejszych gwiazd – to łącznie ponad 3 godziny materiału audio!

Na szczęście, samą aplikację można używać także bez okularów, choć poważnie ogranicza to wrażenia obserwacyjne. Ten tryb nadaje się na przykład do szybkiego spojrzenia na gwiazdozbiór lub do znalezienia konkretnej gwiazdy.

Aplikację Universe2go można porównać do Google Skymaps – oferuje podobne efekty. W tym trybie można skierować smartfon na niebo, a na ekranie wyświetli się odpowiedni wycinek nieba oraz powiązane z nim informacje.

Drugi tryb aplikacji może być używany tylko w połaczeniu z okularami obserwacyjnymi. Do jego aktywacji wymagany jest kod, który jest dostarczany z okularami. Po dwóch krótkich krokach kalibracyjnych, w których smartfon najpierw musi być położony na płaskim podłożu, a następnie umieszczony w okularach obserwacyjnych w celu skalibrowania pola widzenia, można rozpocząć obserwacje.

Różnorodność podczas poznawania nieba zapewniają różne tryby obserwacji. Rozpoczyna się od trybu startowego, w którym pokazywane są jedynie gwiazdy i konstelacje.

Oprócz tych głównych trybów obserwacji, w menu są do wyboru trzy inne tryby. Tryb 3D nie wyświetla jedynie gwiazd na płaskim niebie, ale zapewnia także głębię – w zależności od ich odległości. Ten tryb szczególnie dobrze nadaje się do uzyskania wrażenia odległości, którego nie można doświadczyć podczas zwykłych obserwacji.

Podczas wyszukiwania można namierzyć określone obiekty nie niebie. W polu widzenia pojawia się wówczas okrąg oraz wskaźniki kierunkowe, za którymi należy podążać, by znaleźć obiekt na niebie. Podobnie jest w trybie quizu, ale tu Universe2go wybiera dla Ciebie obiekt do namierzenia na niebie. Jeśli nie zostanie on znaleziony po trzech próbach, rozpoczynasz od początku z nowym obiektem. Tu, po wycelowaniu w gwiazdę, podświetlany jest gwiazdozbiór do którego należy. Aby uzyskać więcej informacji, należy po prostu zatrzymać się na wyświetlanej nazwie na około dwie sekundy. Spowoduje to dźwiękowe omówienie danego gwiazdozbioru. W trybie odkrywcy dostępne są dalsze informacje o gwiazdach. Po wycelowaniu w gwiazdę otwiera się okno informacyjne z danymi dotyczącymi odległości, jasności i barwie. W przypadku bardzo jasnych gwiazd dostępne są w określonych przypadkach także dane głosowe. Interesujący widok oferuje tryb mitologii. Tutaj, oprócz rzeczywistych gwiazdozbiorów, prezentowane są także symbolizujące je rysunki. Po wycelowaniu otrzymujemy krótkie historie głosowe dotyczące stosownych postaci mitologicznych.

W trybie głębokiego nieba wyświetlane są również obiekty, które nie zawsze widać gołym okiem. Należą do nich między innymi galaktyki, gromady gwiazd i mgławice. Również w tym przypadku można wywołać dodatkowe informacje oraz powiększony obraz obiektu, poprzez zatrzymanie się na nim na dłuższy czas. Ostatnim trybem głównym jest tryb eksperta, w którym w ustawieniach możesz wybrać obiekty, które chcesz zobaczyć. Można również wyłączyć muzykę w tle i wyświetlić siatkę azymutalną i równikową.

Po otwarciu opakowania, oprócz okularów obserwacyjnych, które na pierwszy rzut oka wydają się dość duże, znajdziesz w nim wkładki pasujące do różnych smartfonów, pasek, pokrowiec ochronny oraz krótką instrukcję obsługi. Przed pierwszym użyciem, umieszczenie smartfona należy przeprowadzić w dostatecznie jasnym miejscu.

Należy upewnić się, że jest on jak najdokładniej wyśrodkowany i ściśle osadzony, co umożliwi optymalne obserwacje. Po pierwszej kalibracji można rozpocząć korzystanie z urządzenia. Rozruch jest bardzo prosty, więc krótki test można już przeprowadzić w lekko zaciemnionym pomieszczeniu. Po krótkim wprowadzeniu dźwiękowym do interfejsu i menu, jesteś gotowy na odkrywanie gwiaździstego nieba.

W terenie, pod rozgwieżdżonym niebem, Universe2go jest gotowe do pracy niemal natychmiast: wystarczy uruchomić aplikację, umieścić smartfon i od razu rozpocząć obserwacje. Problemy pojawiają się rzadko: podczas testu trzeba było powtórzyć kalibrację gwiazd, ale jest to łatwe do przeprowadzenia poprzez menu. W takim przypadku smartfona nie trzeba wyjmować z okularów korekcyjnych.

Same obserwacje to wielka przyjemność. Można odkryć całe niebo i od razu poznawać tożsamość obiektów – planet, gwiazd, czy konstelacji. Szczególnie ciekawy jest tryb mitologii, w którym nakładane się rysunki gwiazdozbiorów, dzięki czemu można zobaczyć, co naprawdę one symbolizują. Bardzo przydatne są tu informacje głosowe.

Ogólnie rzecz biorąc, przełączanie między trybami jest świetną zabawą, umożliwiającą skupienie się na gwiazdozbiorach, gwiazdach, a nawet na obiektach niewidocznych. Nie do przecenienia jest wykorzystanie funkcji wyszukiwania, szczególnie pomocnej dla osób, które nie są jeszcze zbyt zorientowane na nocnym niebie. Dzięki tej opcji można szybko namierzyć na niebie najważniejsze obiekty, np. planety. Universe2go może być również używane podczas słabej widoczności, gdy interesuje Cię jedynie pozycja określonych obiektów na niebie; jednak najlepsze wrażenia gwarantują obserwacje z dala od miast, pod czystym niebem, gdzie można optymalnie połączyć wrażenia rzeczywistego gwiaździstego tła z wyświetlanymi danymi.

Przyzwyczajenia wymaga jedynie obsługa menu bez pomocy rąk. Można je wywołać poprzez pochylenie głowy w dół. Dalsze sterowanie przebiega za pomocą kursora, który również reaguje na przechylenie głowy. "Przeklikanie" się przez menu może więc zająć nieco czasu. W przypadku trybów głównych przebiega to całkiem sprawnie. Jeśli jednak chcemy na przykład zmienić ustawienia dla trybu eksperta, będziemy musieli poświęcić nieco czasu i wyczucia przy kiwaniu głową. Jasność ekranu można również dostosować do warunków w różnych miejscach obserwacji. Mamy do wyboru miasto, miejscowość, wieś i ciemność.

Jednak minimalna jasność dla miasta jest wciąż bardzo intensywna, więc nałożone gwiazdy często przyćmiewają te prawdziwe i trzeba co jakiś czas spojrzeć gołym okiem na niebo, by je śledzić. Dalsza redukcja jasności dostepna jest w głównych ustawieniach, ale nie działało to poprawnie w przypadku obecnej wersji aplikacji.

Universe2go oferuje każdemu zainteresowanemu nocnym niebem widoki, jakich jeszcze nie doświadczył. Zasada rzeczywistości rozszerzonej doskonale nadaje się do tego, by - w szczególności nowicjuszom - zapewnić szybki i łatwy wstęp do obserwacji nocnego nieba. Bez konieczności wcześniejszego nabywania wiedzy czy długich przygotowań. Po umieszczeniu smartfona można od razu przystąpić do obserwacji.

Ponadto istnieje wiele trybów nie tylko do namierzania i identyfikacji gwiazd, ale również do szybkiego uzyskiwania dalszych informacji i odkrywania obiektów, które są niewidoczne gołym okiem. Sprawia to, że Universe2go jest narzędziem, które daje wiele radości zarówno przy szybkim spojrzeniu w niebo, jak również podczas dłuższej nocy obserwacyjnej. Dlatego autor może gorąco je polecić tak początkującym obserwatorom nieba, jak i bardziej doświadczonym miłośnikom gwiazd.

Dziękujemu Panu Fiebigerowi za ten wyczerpujący raport z testów i cieszymy się, że Universe2go polecane jest zarówno laikom, jak i doświadczonym obserwatorom nieba. Opracowując to urządzenie, naszym celem było przybliżenie świata gwiazd szerszemu gronu odbiorców, w tym osobom, które wcześniej nie mogły poświęcić czasu na obcowanie z teleskopami i mechaniką nieba. Universe2go znalazło jednak wielu fanów wśród miłośników astronomii, którzy używają tego urządzenia nie do orientacji, ale by w nowy sposób doświadczać rozgwieżdżonego nieba.

Bezpośrednie połączenie rzeczywistych punkcików świetlnych na nocnym niebie z nałożonymi zdjęciami z teleskopu Hubble'a wywołuje pewną fascynację nawet wśród »starych wyjadaczy«. Universe2go jest stale rozwijane. Ponieważ oprogramowanie działa jako aplikacja na smartfonie użytkownika, możemy łatwo wdrażać mile widziane sugestie, takie jak regulacja jasności, bez kosztów i wysiłku dla nabywcy, a nawiasem mówiąc, cały czas dodawane są nowe funkcje. Sterowanie za pomocą ruchów głowy to nowość, i dlatego wymaga przyzwyczajenia, ale ma ono tę wielką zaletę, że ustawienia można wprowadzać bez konieczności każdorazowego wyjmowania smartfona z urządzenia.

9.10.2015, Dominik Schwarz