Fotografowanie planet. Rejestracja i obróbka obrazu

Jak ułatwić sobie obróbkę obrazu? Kluczowa jest przemyślana konfiguracja i kontrola podczas sesji astrofotograficznej.

Kiedy latem widoczność planet sprzyjała, dla wielu miłośników astronomii była to dobra okazja do spróbowania swoich sił w fotografii planetarnej. W poprzednim artykule poruszyliśmy kwestie niezbędnego sprzętu i przygotowań do fotografowania planet – tym razem poruszymy temat fotografii nocnej i późniejszej obróbki zebranego materiału.

Planety powinny być fotografowanie możliwie jak najwyżej nad horyzontem i przy dobrym seeingu. Aby móc wykonać kilka stabilnych sekwencji zdjęć planety za pomocą astrokamery, niezbędne jest również zmotoryzowane śledzenie i dobre ustawienie na biegun. Wymagania dotyczące tego ustawienia nie są jednak tak wysokie, jak w przypadku fotografii głębokiego nieba.

Niemniej jednak warto zacząć rozstawianie sprzętu jeszcze o zmierzchu. Podczas rozstawiania należy zwrócić również należytą uwagę na wyważenie obu osi teleskopu. Podczas serii ekspozycji może być konieczne wprowadzenie jednej lub dwóch ręcznych korekt śledzenia. Ponieważ przy źle wyważonych osiach często prowadzi to do powstawania skoków lub przestojów, balans pomaga w minimalizacji zakłóceń podczas rejestrowania sekwencji zdjęć, co z kolei wpływa korzystnie na jakość całego obrazu.

Namierzenie jasnych planet z reguły nie stanowi problemu. Jeśli montaż nie oferuje funkcji GoTo, do namierzenia planet zewnętrznych, Urana i Neptuna, pomocne będą odpowiednie mapy nieba i technika starhoppingu. Duża matryca zastosowanej kame wspomaga namierzanie słabych planet, ponieważ pokazują więcej okolicznych gwiazd odniesienia niż chipy o małej powierzchni.

Ustawienie ostrości w fotografii planetarnej można uprościć dzięki powiększonemu obrazowi na monitorze komputera. Podczas dokładnego ustawiania ostrości na jasnych planetach gazowych dobrze jest zwracać uwagę nie tylko na zarys i szczegółowość, ale również na ich słabsze księżyce. Często łatwiej jest ocenić dokładny punkt ostrości na punktowych księżycach niż strukturach na powierzchni planety. W przypadku niekorzystnych warunków – oraz podczas ustawiania ostrości na słabszych planetach, Uranie i Neptunie – warto wybrać jasną gwiazdę z otoczenia, ustawić ostrość na niej, po czym wrócić do planety.

Prawidłowy czas naświetlania w fotografii planetarnej zależy od kilku czynników, takich jak apertura teleskopu, zastosowana ogniskowa, czułość chipa kamery, oraz oczywiście od lokalnych warunków. Czasy naświetlania zawsze jednak mieszczą się w zakresie ułamków sekund i można je łatwo kontrolować dzięki funkcji histogramu oprogramowania kamery: "góra" na histogramie nie może dotykać czy nawet być przycięta przy żadnym z końców. W zależności od warunków należy zebrać kilkaset lub kilka tysięcy klatek i zapisać je w najwyższej jakości jako sekwencja filmowa. To, jaki format danych zostanie wybrany, zależy w dużej mierze od zastosowanego oprogramowania. Sprawdza się tu format SER, obsługiwany na przykład przez oprogramowanie Lucam-Recorder autorstwa Heiko Wilkensa, Genika Astro firmy AiryLab, czy FireCapture autorstwa Torstena Edelmanna.

Aby uniknąć późniejszych niespodzianek, należy wykorzystać wszelkie możliwości kontroli jakości podczas rejestracji sekwencji klatek: dokładną ostrość można w każdej chwili skontrolować równolegle do procesu fotografowania na podglądzie obrazu z kamery na żywo na monitorze notebooka. W dowolnym momencie, równolegle do rejestracji, wyświetlane jest również, czy czas naświetlania został dobrany prawidłowo, czy też obszary zdjęcia nie są prześwietlone i przepalone. Jedynie jakość obrazu sumarycznego można ocenić dopiero po obróbce, ponieważ zwykle jest to zbyt czasochłonne aby "po prostu" robić to równolegle z rejestracją. Przy odrobinie wprawy można jednak podczas rejestracji bardzo dobrze oszacować jakość gotowego obrazu sumarycznego na podstawie jakości poszczególnych klatek.

Ponieważ z biegiem nocy momenty dobrego seeingu przeplatają się z momentami seeingu gorszego, należy wykonać kilka serii ekspozycji – często dopiero podczas obróbki okazuje się, która sekwencja trafiła na najlepsze warunki. Autor wykonuje zwykle serie złożone z 2500 klatek, a powstałe w ten sposób filmy o objętości około 4GB można jeszcze w miarę swobodnie przetwarzać.

Do obróbki obrazów planetarnych bardzo dobrze nadaje się bezpłatne oprogramowanie Autostakkert!, ponieważ program jest szybki i dość prosty w obsłudze. Autostakkert! potrafi wykorzystać kilkaset punktów referencyjnych na klatkę, by jak najskuteczniej wyeliminować różnice jakościowe klatek.

Po uruchomieniu programu otwierają się dwa okna: jedno z ustawieniami opcji do obróbki sekwencji filmowych, drugie z załadowaną sekwencją klatek. Do obróbki w Autostakkert! można załadować pojedyncze sekwencje lub kilka sekwencji jednocześnie, a następnie przetwarzać je razem przy tych samych ustawieniach. Jest to dość pomocne, gdy, przykładowo, planeta została zarejestrowana przez filtry R, G i B, a te trzy powiązane sekwencje mają być także spasowane w trakcie przetwarzania. Ponieważ warunki i zastosowana optyka mają znaczny wpływ na docelowe ustawienia podczas obróbki obrazu, nie możemy tu podać żadnych ogólnych wskazówek – należy zastosować tu metodę prób i błędów.

Autor: Ullrich Dittler / Licencja: Oculum-Verlag GmbH