Słownik | Teleskopy | Optyka | Rozdzielczość

Zdolność rozdzielcza określa najmniejszą odległość kątową między dwoma punktami, przy której wciąż można dstrzec je jako dwa osobne punkty. Odległość kątową podaje się w sekundach łuku ("), gdzie 1" = 1/3600°.

Gwiazdy podwójne są najlepszymi obiektami do przeprowadzenia testu, szczególnie takie, gdzie obydwa składniki mają podobną jasność. Istnieją dwa kryteria oceny zdolności rozdzielczej:

• kryterium Rayleigha wynika z teorii dyfrakcji: dwa obiekty można dostrzec osobno, jeśli maksimum obrazu dyfrakcyjnego jednego obiektu leży w minimum obrazu dyfrakcyjnego drugiego obiektu; w przypadku układu podwójnego gwiazd oznacza to obraz przypominający "8"; z teorii dyfrakcji, dla długości fali 550 nanometrów (czyli dla najwyższej czułości ludzkiego oka), wynikowa zdolność rozdzielcza w sekundach łuku = 138 / apertura w mm; tak więc, teleskop o aperturze 120 mm pokaże układ podwójny gwiazd o separacji (odległości) składników 1,15" jako "8",
• kryterium Dawesa jest wzorem empirycznym opartym na obserwacjach; według niego można wciąż zidentyfikować gwiazdę jako podwójną, gdy widoczna jest jako owal, tzn. bardziej przypomina "0" niż "8"; doświadczenie pokazuje, że zdolność rozdzielczą liczymy w następujący sposób: rozdzielczość w sekundach łuku = 117 / apertura w mm; Teleskop o aperturze 120 milimetrów pokaże zatem gwiazdę podwójną o separacji 0,9" jako obiekt owalny.

Technicznie, zdolność rozdzielcza zależy więc od apertury teleskppu: im większa apertura, tym ciaśniejsze gwiazdy podwójne i mniejsze struktury na tarczach planet można rozdzielić i dostrzec. W praktyce jednak, ważnym czynnikiem jest stabilność atmosfery (tzw. "seeing"), który często ogranicza rozdzielczość do wartości większej niż jedna sekunda kątowa. Do tego dochodzi termika teleskopu. W czasie obserwacji powinien on być wychłodzony do temperatury otoczenia.